HISTORIA UZDROWISKA

Niestety hulaszczy tryb życia i wynikłe z tego długi zmusiły go do odsprzedania klucza nałęczowskiego. Nabył go jego daleki krewny Antoni Małachowski. W związku ze swoją chorobą – podagrą, do której leczenia w ówczesnym czasie wykorzystywano wodę żelazistą, odkrył on dobroczynne źródła tego regionu. W 1817 r. profesor Uniwersytetu Warszawskiego Józef Celiński w swoim opracowaniu „Rozbiór wód mineralnych nałęczowskich” potwierdził walory lecznicze wód nałęczowskich. Wykonane przez niego badania naukowe dały podwaliny do utworzenia i rozwoju uzdrowiska Nałęczów.

Takie były początki zakładu kąpielowego, który szybko zyskał popularność. Jednakże, wraz z kolejnymi właścicielami, jego świetność przygasła na parę dekad.

Punktem zwrotnym w dziejach uzdrowiska był rok 1877. Próbę wskrzeszenia uzdrowiska podjął dr Fortunat Nowicki, zawiązując spółkę wraz z dr Konradem Chmielewskim i dr Wacławem Lasockim. Celem Nowickiego było podniesienie podupadłej miejscowości do rangi  uzdrowiska z prawdziwego zdarzenia. Jesienią 1878 roku przeprowadzono kapitalny remont Pałacu Małachowskich, w którym otworzono restaurację i czytelnię.  Zrewitalizowano stary park, poszerzając go znacznie o nowe tereny. Następnie odrestaurowano Łazienki, zakład hydropatyczny (dawny „Dom gościnny”) i hotel (dawną karczmę). Ujście źródła wody żelazistej zlokalizowano w wieży dobudowanej do Łazienek, a w tzw. dworku biskupim umieszczono aptekę. Dla wygody gości powstały sklepy oraz stacja konna, skąd kursowały powozy dowożące pasażerów do stacji i przywożące korespondencję.

Przez blisko trzydzieści lat autor wybierał właśnie tę miejscowość na letni wypoczynek. Tu napisał najważniejszą część „Lalki”, zbierał materiały do „Placówki” i „Emancypantek”, a jego Kroniki Tygodniowe systematycznie komplementowały uzdrowisko, gdzie za pomocą średniozmineralizowanych wód żelazistych leczono przede wszystkim choroby serca – interpretowanego jeszcze w romantycznym duchu jako oko duszy. Tym samym miejsce stawało się atrakcyjne dla „nerwowców” lub mówiąc inaczej „dusz niespokojnych” takich jak: Sienkiewicz, Oppman, Przerwa-Tetmajer, Przybyszewski czy Żeromski.

Zniszczony podczas II wojny światowej park zdrojowy został odbudowany, a następnie rozbudowany w latach 50. i 60. XX wieku. Obecnie specyficzny mikroklimat Nałęczowa nadal wspomaga powrót do równowagi oraz wyciszenie wrażliwych serc i skołatanych dusz swoich pacjentów, a XIX-wieczne wille cicho szepczą historie o swoich dawnych właścicielach i tworzonej w ich cieniu wielkiej literaturze.